MTINDO UNAVYOMTOFAUTISHA MWANDISHI KATIKA FASIHI

Wamitila (2004) anaeleza kuwa fasihi ni  sanaa inayotumia lugha na ambayo hujishughulisha na binadamu pamoja na maisha yake na huathiri, hugusa, na huacha athari fulani na hupatikana katika mbo ambalo linamtambulisha kwa jamii fulani.

TUKI (2004) wanaeleza kuwa dhana ya fasihi inamaana nyingi, kama vile enye kutumia lugha safi na nzuri, somo linalohusiana na tungo za Sanaa kama vile ushairi, riwaya, tamthiliya, tenzi, semi vitendawili, hadithi na ngano.

Kwa ujumla fasihi ni sanaa inayotumia lugha kiufundi ili kufikisha ujumbe kwa hahira iliyokusudiwa. Fasihi imegawanyika katika makundi mawili ambayo ni fasihi simulizi na fasihi andishi. Pia dhana ya mtindo imefasiliwa na wataalamu mbalimbali kama ifuatavyo;

Wamitila (2003) amefasili mtindo kuwa ni jumla ya mbinu au sifa zinazomwezesha mwandishi kuwasilisha ujumbe wake. Anaendelea kusema dhana ya mtindo hurejelea sifa maalumu za mwandishi ndio humpambanua mwandishi huyu na mwenzake

  

Wamitila (2010), anasema mtindo ni elementi muhimu sana katika kazi ya kifasihi ili kuweza kubainisha sifa za kimtindo za kazi ya kifasihi. Sifa hizo ni kama uchanganuzi wa matini au kazi ya kifasihi au kazi inayohusika kama uteuzi wa msamiatai wa mtunzi, miundo na mpangilio wa sentensi, uteuzi wa matumizi ya tamathali za semi na jazanda, usawiri wa wahusika, motifu na dhamira zinazokaririwa katika kazi ya watunzi, usimulizi na mbinu za usimulizi wenyewe hata sifa za uakifishi hasa zinazoelekea kukiuka njia za kawaida za kuakifisha.

Kwa ujumla mtindo ni upekee wa mwandishi, au nile namna ambayo mwandishi wa kazi ya fashi hujieleza katika kazi yake. Ni kweli kwamba “mtindo ndio kipengele pekee cha fasihi ambacho huweza kumtofautisha mwandishi mmoja wa kazi ya fasihi na mwandishi mwingine kwa sababu kila msanii anauwezo wake wa kuteua na kutumia vipengele vya fani na maudhui vinavyojenga mtindo tofauti na msanii mwingine. Zifuatazo ni hoja zinazothibitisha kuwa mtindo ni kipengele pekee cha kifasihi kinachoweza kumtofautisha mtunzi mmoja wa kazi ya fasihi na mwingine.

Mandhari ni kipengele kinachomtofautisha mtunzi mmoja na mwingine, Wamitila (2003) anaeleza kwamba mandhari hutumiwa kuelezea mahali ambapo tendo fulani hutendeka. Watunzi wa kazi za fasihi hutumia mandhari tofauti tofauti katika kuwasilisha kazi zao. Matumizi ya mandhari fulani yanauwezo mkubwa wa kumtofautisha mtunzi mmoja na mwingine. Mathalani mtunzi Shaaban Robert kwa kiwango kikubwa sana katika kazi zake anatumia mandhari isiyo halisi mfano katika vitabu vyake vya “KUFIKIRIKA na KUSADIKIKA” ametumia mandhari isiyo halisi yaani haiwezi kupatikana ulimwenguni. Ukimlinganisha na mtunzi Emmanuel Mbogo katika kazi zake za “WATOTO WA MAMA NTILIE na MALKIA BIBI TITI MOHHAMED” ametumia mandhari halisi ambayo inapatikana katika mazingira tunayoishi. Hivyo basi mandhari ni kipengele muhimu sana cha mtindo kinachomtofautisha mtunzi mmoja na mwingine.

Falsafa ya mwandishi kama kipengele cha mtindo kinachomtofautisha mtunzi mmoja na mwingine, Madummulla (2009) anaeleza kuwa falsafa ni wazo ambalo anaamini linaukweli fulani unaotawala maisha yake pamoja na maisha ya jamii. Kila mtunzi wa kazi ya fasihi huweza kuwa na falsafa yake inayoweza kumuongoza na kumpambanua kukamilisha kipengele cha mtindo. Mathalani mtunzi Shaaban Robert kazi zake mbalimbali falsafa inayojitokeza ni “wema kushinda ubaya”. Lakini mwandishi Euphraz Kezilahabi falsafa anayoitumia katika kazi zake nyingi ni “maisha hayana maana”. Hivyo basi kila mtunzi ameonekana kuwa na falsafa yake ambayo inampambanua katika kipengele cha mtindo.

Wahusika ni kipengele kingine kinachomtofautisha mtunzi mmoja na mtunzi mwingine, Senkoro (2011) anaeleza kuwa wahusika ni watu ama viumbe waliokusudiwa wawakilishe dhana, mawazo, au tabia za watu katika kazi za fasihi huweza kutofautiana katika kupambanua na kutumia wahusika fulani. Tunaposoma kazi za Euphrazi Kezilahabi za “NAGONA na MZINGILE” anatumia wahusika ambao si rahisi kupatikana katika mazingira halisi kama vile wahusika majoka, mizimu, majini, ambao ni wahusika waliochorwa kuibua taswira fulani wakati katika kazi nyingi za Penina Mhando anatumia wahusika halisi yaani ambao hupatikana na mazingira tunayoishi kama mhusika “chizi” kama ni mtu ambaye hathaminiwi katika jamii lakini anamchango mkubwa. Hivyo kila mtunzi ameonekana kujieleza na kuonyesha upekee wake kupitia mazoea ya kutumia wahusika fulani kukamilisha dhana ya mtindo.

Motifu kama kipengele cha mtindo kinachomtofautisha mtunzi mmoja na mwingine, Mulokozi (1996) anaeleza kuwa motifu ni kipengele cha kijamii kinachohusu kurudiwa rudiwa kwa wazo au dhamira katika sehemu kubwa ya kazi ya fasihi. Watunzi wa kazi za fasihi huweza kujieleza na kuonesha wake kupitia kurudia rudia baadhi ya vipengele vya fani na maudhui. Mfano Euphraz Kezilahabi katika kazi za “NAGONA na MZINGILE” ameonekana kutumia sana “motifu ya safari” lakini katika utunzi wa hadithi nyingi za kijadi zinatumia “motifu ya bibi kizee”. Hivyobasi motifu imetofautisha kujieleza kwa kazi zao na kukamilisha mtindo baina ya utunzi wa kazi hizo za kifasihi.

Uteuzi wa msamiati kama kipengele kinachomtofautisha mtunzi mmoja na mwingine. Watunzi wa kazi za fasihi huweza kuonyesha utofauti au upekee katika mazoea ya kuteua msamiati fulani katika lugha. Mathalani Mohamed Ahmed katika kazi zake nyingi za kishairi mara nyingi anatumia misamiati ya kiarabu, hali hii humtofautisha mtunzi huyu na mtunzi mwingine lakini pia msanii Mrisho Mpoto katika kazi zake za fasihi anatumia misamiati ya mafumbo ambayo ni vigumu kueleweka kwa hali ya kawaida. Hivyo uteuzi wa msamiati katika mtindo huonyesha utofauti mkubwa katika kazi za fasihi.

Taswira kama kipengele kinachomtofautisha msanii mmoja na mwingine, Taswira ni lugha inayochora picha ya vitu au mahali kwa kutumia ishara. Jilala (2016) anasema taswira ni kipengele kinachoweza kutumika katika ulinganishaji wa kazi mbili za fasihi. Mfano Euphraz Kezilahabi katika kazi zake za “ROSA MSTIKA, NAGONA na MZINGILE” ameonekana kupendelea kutumia taswira sana katika kujitofautisha na watunzi wengine tofauti na watunzi wengine wanaopendelea kutumia lugha ya wazi ambayo haimpi shida msomaji kuelewa na hivyo kuonekana kujitofautisha na msanii mwingine.

Dhamira ni kipengele kingine kinachomtofautisha mtunzi mmoja na mwingine, dhamira ni wazo kuu au mawazo mbalimbali yanayojitokeza katika kazi za fasihi. Watunzi mbalimbali hutunga kazi zao ambazo zina maudhui tofauti. Mathalani Diamond kazi zake nyingi zinz maudhui ya mapenzi wakati Roma Mkatoliki kazi zake nyingi huwa na maudhui ya ukombozi wa kisiasa na kijamii.

Hivyobasi dhamira ni kipengele muhimu katika mtindo na huwatofautisha watunzi.Kwa ujumla mtindo ni kipengele muhimu katika fasihi ambacho kinapaswa kuangaliwa kwa mawanda mapana sana kwani ndicho kipengele pekee kinachompambanua msanii mmoja na mwingine katika fani na maudhui kwa ujumla. Pia kulingana na mawanda mapana ya mtindo tuliyoyaona inatosha kudhihirisha kwamba mtindo si kipengele cha kifani tu bali huweza kuwa cha maudhui pia.

MAREJELEO.

Jilala, H. (2016) Misingi ya Fasihi Linganishi.

Madumulla, J. (2009). Riwaya ya Kiswahili Nadharia na Misingi ya Uchambuzi. Dar es salaam.

                                       Mture Educational Publishers.

Mulokozi, M. M. (1996). Fasihi ya Kiswahili. Dar es salaam. DUP.

Senkoro, F. (2011) Fasihi: Dar es salaam. Kauttu Limited.

Wamitila, K. W.  (2003), Kamusi ya Fasihi na Nadharia. Focus Publications Ltd.

Wamitila K. W. (2010), Kanzi ya Fasihi Misingi ya Uchambuzi wa Fasihi. Nairobi. Vide – Muwa

                                         Publishers.

Wamitila, K.W. (2004), Kichocheo cha Fasihi Simulizi na Andishi. Nairobi English Press.   

TUKI, (2004) “Kamusi ya Kiswahili sanifu”. Dar es salaam; Oxford University Press.