AINA AU BAHARI ZA USHAIRI

.

WIMBO. Ni utungo wenye mishororo au mistari mitatu. Mistari hii inaweza ikawa katika mikondo tofautitofauti. Utungo huu unaweza kuwa na kina kimoja mwishoni mwa kila mshororo, na mishororo ya nyimbo huundwa kwa vipande viwili,

SHAIRI. Ni utungo ambao kila ubeti una mishororo mine na kila mshororo una vipande viwili vya mizani nane kwa nane.

UTENZI. Ni utungo wenye mizani pungufu ya kumi na mbili kwenye mistari au mishororo, vina vyake hubadilikabadilika kila ubeti. Kina cha mstari wa mwisho wa kila ubeti hakibadiliki na huitwa BOHARI. Husimulia visa virefu vya kihistoria, hadithi au mawaidha marefu mfano utenzi wa Mwanakupona na utenzi wa vita vya wadachi.

 ZIVINDO. Ni mashairi yenye kufafanua maana za maneno.

TUMBUIZO. Ni utungo ambao hauna idadi maalumu ya mshororo wala mizani na urefu wa kila mstari hufuata pumzi ya msemaji na huwa na vina vya mwisho na mara chache huwa na vina vya kati bila mpangilio maalumu.

HAMZIA.  Ni utungo wenye mishororo miwilimiwili na vina viko mwishoni mwa beti tu. Hamzia ni arudhi ya kiarabu inayorejelea shairi lolote linaloishia katika hamzia. Ni shairi lolote linaloishia katika sauti ya glota. Kila ubeti una mishororo miwili tu na una silabi kumi na tano kwa kila mshororo.

INKISHAFI. Ni utungo ambao umetokana na utenzi wa Inkshafi wa Said Abdalah bin Al bin Nasir. Utungo huu unafunza dini na hutumika kutoa mafunzo ya kidunia. Una mishororo mine na mizani kumi na moja kwa kila msitari.

UKAWAFI. Ni utungo wenye vipande vitatu, ukwapi, utawa na mwandamizi. Ukwapi ni kipande cha kwanza cha mstari, utawa ni kipande cha pili katika mstari na mwandamizi ni kipande cha tatu. Kila ubeti huwa na mishororo mitatu, mine au mitano na mizani hutofautiana kwani kila kipande huwa na idadi yake ya mizani. Maudhui ya tungo hizi huusu dini na masuala ya kidunia.

WAJIWAJI. Ni utungo ambao una mishororo mitano kila ubeti. Mshororo mmoja una mizani 15. Ni utungo unaotungwa na watu wawili. Huhusu dini na mashujaa au bingwa wa kitu fulani.

WAWE.  Ni ushairi wa kilimo hivyo maudhui yake huusu kilimo. Asili yake ni kaskazini ya mwamba wa pwani maeneo ya lamu na pate. Ushairi huu huibwa wakati wa kukata vitu, kuchoma magugu na kupanda mavuno. Unadhima ya kutiana nguvu na moyo.

KIMAI. Ni utungo unaohusu mambo ya bahari na usfiri wa baharini. Hizi ni nyimbo za uvuvi au kazi z uvuvi, haina idadi maalumu ya mizani na haina vina.

NGONJERA. Ni utungo wa majibizano kuhusu mada fulani.

KIKWAMBA. Huu ni utungo ambao neno moja hutumia katika kila mwanzo wa mishororo ya ubeti.