TOFAUTI ZA MAWASILIANO YA MDOMO NA YASIYO YA MDOMO

Massamba (2009:50) anafafanua kuwa mawasiliano ni upashanaji wa habari kwa kutumia njia mbalimbali za misimbo ambayo inajulikana kwa pande zote mbili. Fasili yake imeshindwakuweka wazi fasihi yake kwani imejiegemeza sana katika lugha ya ishara/vitendo na kutotilia maanani sana mawasiliano mengine.

TUKI (2012) wanafafanunua kuwa mawasilianoni upashanaji wa habari kwa njia mbalimbali kama vile simu, barua na telegram.

Kwa hiyo mawasiliano ni mchakato wa upashanaji habari kutoka kwa mtu mmoja kwenda kwa mtu mwingine kwa njia mbalimbali zinazoeleweka na watumiaji hao. Kwa mfano njia ya mazungumzo, ishara na maandishi.

Aidha, kwa mujibu wa Sherion na Warren (1945) wameonesha mchakato wa mawasiliano……….

Tridanda (2009) anaeleza kuwa kuna aina mbili za mawasiliano ambazo ni mawasiliano ya mdomo na mawasiliano ya mawasailiano yasiyo yam domo. Mawasiliano ya mdomo ni aina ya mawasiliano ambayo yanahusisha sauti katika mchakato wa kimawasiliano. Ilihali mawasiliano yasiyo ya mdomo ni aina ya mawasiliano yasiyohusisha ishara na alama katika mchakato wa kimawasiliano. 

Anaendelea kuelezea kuwa mawasiliano yasiyokuwa yam domo yanaweza kufanyika pasipo na kuhusisha sauti. Vilevile, mawasiliano ya mdomo yanaweza kufanyika bila kuhusisha ishara.

Aidha mtaalamu Robert na wenzake (2003:28) wanaeleza kuwa, mawasiliano yam domo na yasiyikuwa ya mdomo jinsi yanavyotofautiana; Anadai kuwa mawasiliano yasiyokuwa ya mdomo yanahusisha mchakato wa tabia, saikolojia na mwingiliano wa kimazingira, kupitia uelewa wa mtu ikihusiana na mtu mwingine anayewasiliana nae. Anaendelea kuwa hii ni tofauti na mawasiliano ya mdomo. Hivyo kuna aina mbili za mawasiliano ambazo zinafanana na kutofautiana.

Ufuatao ni ufanano kati ya mawasiliano yaliyo ya mdomo na mawasiliano yasiyo ya mdomo:

Kwanza aina zote mbili zinahusisha upashanaji wa habari, taarifa, mawazo, hisia kutoka kwa mtu mmoja hadi mwingine. Kwa mujibu wa Kacharava na Kamerlelidza (2016:103) wanaeleza kuwa miongoni mwa vipengele vinavyoleta ufanano kati ya mawasiliano yam domo na yasiyo ya mdomo ni kwamba aina zote mbili zinahusisha upashanaji wa habari kutoka kwa mtu mmoja kwenda kwa mtu mwingine kwa njia tofauti tofauti kama vile njia ya maandishi, mazungumzo na barua.

Pili mawasiliano ya mdomo na mawasiliano yasiyo ya mdomo yote yanahusisha akili. Kwa mujibu wa Massamba (kashatajwa) anadai kwamba mawasiliano haya huusisha akili kwa maana kwamba mawasiliano yam domo huusisha masikio kwa ajili yakusikia kinachosemwa kenda kutafsiriwa katika akili/ubongo. Pia huhusisha macho ambayo yanapeleka mrejesho kwenye ubongo unaoenda kutafsiri habari inayowasilishwa.

Pia aina zote mbili za mawasiliano zinahusisha mtoa ujumbe na mpokea ujumbe. Kwa mujibu wa Shennan na Werren (1948) wanaeleza kwamba katika mchakato wa mawasiliano kuna kuwa na watu ambao wanakamilisha mchakato wa mawasiliano. Tazama mchoro ufuatao……..katika mchoro huo unaonesha kwamba katika mawasiliano ya mdomo na yasiyo ya mdomoiliyakamilike lazima kuwe na wahusika wa namna hiyo ambao ni mtoa ujumbe na mpokea ujumbe.

Nne, zote zina dhima zinazofanana (kashatajwa) uk. 104 wanafafanua kwamba mawasiliano ya mdomo na yasiyo ya mdomo yana dhima zinazofanana. Mfano dhima wa hizo ni kukuza au kuimarisha uhusiano miongoni mwa watu katika jamii. Hivyo jamii moja huendelea kuwa na uhusiano na jamii nyingine au mtu mmoja na mtu mwingine kutokana na uhusiano wao wa upashanaji habari, ambapo upashanaji huo wa habari unaweza ukatumia ishara kama ile picha, maandishi na sauti. Pia mawasiliano hukuza utamaduni kwa mfano mawasiliano yam domo na yasiyo yam domo yote yanasaidia kukuza utamaduni kupitia njia za upashanaji wa habari.  

     

Mawasiliano ya mdomo na yasiyo ya mdomo yana vitatizi vinavyofafa, kwa mujibu wa Devito (2009:37). Anaeleza kazi ya vitatizi vinavyojitokeza katika mawasiliano. Kuna kitatizi cha maana mfank mouse huju...panya. Pia ishara au picha huongelea maana mbalimbali kulingana na wakati . Aidha kitatizi kingine ni cha saikolojia mtu anakuwa anaweza mambo mengi kwa wakati mmoja. Kwa mfano mtu anakuwa anashindwa kuelewa kwamba hiyo ishara inamaanisha nini, pia hata kwenya maamuzi mtu anashindwa kuwa na kumbukumbu halisi kutokana na masuala ya kisaikolojia. Pia matatizo ya milango ya fahamu kama vile kutosikia vizuri husababisha mtu kushindwa kusikia vizuri wakati wa mazungumzo yanapofanyika. Aidha tatizo la kutoona vizuri linaweza kupelekea mtu anaweza kuziona vizuri na kupelekea mtu asiweze kuziona ishara vizuri na kupelekea mawasiliano kukwama wakati wa mazungumzo hayo.

Mawasiliano ya mdomo na mawasiliano yasiyo ya mdomo yanaongozwa na kanuni maalumu. Wood (2009:26) anaeleza kuwa katika mazungumzo ya mdomo kuna kanuni inayoongoza mawasiliano kwani mzungumzaji huanza kuongea kisha msikilizaji humsikiliza na baada yakusikiliza hutoa jibu. Vivyo hivyo  ishara au mawasiliano yasiyo ya mdomo mmoja huanza kutoa ishara ndipo mwingine anafuata. Wood anatoa mfano wa utamaduni wa watu wa bara la Asia ambapo mtu mwenye umri mkubwa huanza kuongea wakati mwenye umri mdogo anakuwa anamsikiliza bila kumkatisha mazungumzo yake na baada yakumaliza mzungumzaji atampa nafasi msikilzaji kujibu. Aidha anaendelea kueleza kuwa hata katika sehemu za kazi mtu mwenye nyazifa ndogo huendelea kumsikiliza mpaka atakapo maliza ndipo atakapo pewa nafasi ya kutoa mwitiko au mrejesho wa kile kilichosemwa.Hii haina tofauti sana na utamaduni wa kwetu Afrika ambapi mawasiliano ya mdomo na yasiyo ya mdomo huongozwa na kanuni/kaida. Licha yakuwa na mfanano wa mawasiliano ya mdomo.

Ingawa mawasiliano ya mdomo na mawasiliano yasiyo ya mdomo yanafana lakini pia yanatofautiana. Zifuatazo ni tofauti kati ya mawasiliano kati ya mawasiliano ya mdomo na mawasiliano yasiyo ya mdomo.

Mawasiliano ya mdomo yanatumika kwa kiasi kidogo ukilinganisha na mawasiliano ya yasiyokuwa ya mdomo. Kwa mujibu wa Mehrabian (1983:29) anaeleza kwamba inakadiriwa kuwa asilimia hamisi na tano mpaka tisini na tano ya mawasiliano huchangiwa na mawasiliano yasiyokuwa ya mdomo katika upashanaji habari ambapo waliosoma mawasiliano yasiyokuwa ya mdomo yanatumika asilimia kubwa ukilinganisha na mawasiliano ya mdomo hutumika kwa kiasi kidogo kuliko yale ya mdomo.

Mawasiliano ya mdomo ni rahisi ukilinganisha na mawasiliano yasiyokuwa ya mdomo. Kwa mujibu ww Beardsley na wenzake (2003:29) wanaeleza kwamba mawasiliano yasiyokuwa ya mdomo ni magumu ukilinganisha na mawasiliano ya mdomo, wanaona kwamba sababu inayofanya mawasiliano yasiyokuwa ya mdomo kuwa magumu yanasababishwa na ishara, picha, maandishi kuwa magumu kuvielewa pindi vinavyotumika kuwasilishia ujumbe, wakati mawasiliano yanahusisha sauti ambayo ni rahisi kwa msikilizaji kufasiri taarifa au hisia zinazowasilishwa.

Pia mawasiliano yasiyokuwa ya mdomo yanahusisha mchanganyiko wa tabia, saikolojia mwitiko wa mwinguliano wa watu kutoka kwa mtu mmoja kwenda kwa mtu mwingine wakati mawasiliano ya mdomo yanahusisha sauti. Beardsley na wenzake (wameshatajwa) wanaeleza kwamba mawasiliano yasiyokuwa ya mdomo yanahusisha vitu vingi ikiwemo tabia, saikolojia ambavyo humsaidia kuelewa ishara, alama na maandishi wakati ambapo mawasiliano ya mdomo yanahusisha sauti peke yake.

Vilevile mawasiliano yasiyokuwa ya mdomo huwa hayabadilikibadiliki wakati mawasiliano ya mdomo yanabadilika. Boman (1969) akinukuliwa na Beardsley (2003:29) anaeleza kwamba mawasiliano yasiyokuwa ya mdomo hayabadiliki badiliki. Kwa mfano maandishi, ishara na alama huwa hazibadiliki kulingana na muktadha wa mawasiliano. Wakati mawasiliano ya mdomo yanabadilika kulingana na hali ya msemaji na hali ya msemeshwaji.

Kwa ujumla uanishaji wa aina za mawasiliano umekuwa na changamoto mbalimbali katika kuzianisha kulingana na wataalamu. Hii inatokana na vyanzo vinavyotumika. Lakini tunaona kwamba kigezo kizuri cha kutumia kuainisha aina za mawasiliano ni jinsi au namna mawasiliano yanavyotumika ambapo ndipo tulipopata aina mbili za mawasiliano.